De Opkomst en Ondergang van Middeleeuwse Windmolens
In de late middeleeuwen, specifiek aan het eind van de 14e eeuw, speelden windmolens een cruciale rol in het stedelijke landschap van Brugge. De strategische plaatsing van deze molens op de stadswallen garandeerde een optimale benutting van windenergie. Deze keuze was verre van toevallig; de verhoogde posities boden de molens voldoende wind om efficiënt te functioneren. Destijds telde Brugge ongeveer 25 tot 30 molens, een getal dat de industriële en agrarische bedrijvigheid van de stad onderstreept.
Echter, met de opkomst van mechanische maalderijen rond 1850 begon het aantal windmolens drastisch af te nemen. Deze verandering markeerde een significante verschuiving in de productiemethoden en had tevens impact op het stedelijke patrimonium van Brugge. De mechanisatie leidde tot de verdwijning van de traditionele windmolens, die plaatsmaakten voor modernere productiefaciliteiten.
De Heropleving en Bewaring van Molenerfgoed
Aan het begin van de 20e eeuw, met de aanleg van de Kruisvest, werd echter een bewuste keuze gemaakt om het molenerfgoed van Brugge in ere te herstellen. De Sint-Janshuismolen, ook bekend als de Bakkersmolen, financierd in de late 18e eeuw, werd behouden en vormde de basis voor verdere uitbouw. Aanvullend werden molens vanuit diverse locaties in West-Vlaanderen naar de nog bestaande Molenheuvels verplaatst, waaronder de Koelewei-molen, de Nieuwe Papegaai uit Beveren-Ijzer, en de Bonne Chière-molen uit Olsene. Deze verrijking van het landschap met historische molens onderstreepte de waardering voor en het behoud van het molenerfgoed.
Windrecht versus Stadsvergroening
De molens genoten historisch van het zogenaamde windrecht, wat inhield dat ze onbelemmerd wind moesten kunnen vangen voor optimale werking. Dit leidde tot een landschap vrij van hoge bomen in de nabijheid van de molens. Echter, naarmate de tijd vorderde en de molens minder essentieel werden voor de voedselproductie, ontstond er een spanningsveld tussen de wens voor stadsvergroening en het behoud van dit windrecht.
In de vroege 21e eeuw escaleerde deze spanning tot wat sommigen beschreven als een “Molenoorlog”. De discussie concentreerde zich op het aantal en de hoogte van de bomen rondom de Kruisvest. Uiteindelijk leidde dit tot een compromis waarbij veel bomen werden gekapt of getopt om de windvang voor de molens te waarborgen, terwijl tegelijkertijd nieuwe, laagblijvende bomen zoals knotwilgen werden aangeplant. Deze knotwilgen moesten regelmatig gesnoeid worden om de visuele en functionele harmonie tussen groen en erfgoed te behouden.
Vandaag de dag staan de molens van Brugge symbool voor een rijke historie en een succesvolle integratie van erfgoedbehoud binnen een stedelijke context. Het compromis tussen molenaars en groendienst illustreert een diepe waardering voor zowel het historische als het natuurlijke landschap van de stad. De molens, ooit de ruggengraat van de lokale economie, zijn nu waardevolle culturele en toeristische attracties die het unieke karakter van Brugge benadrukken.
